vrijdag 11 november 2016

De immense creativiteit die ‘langer zelfstandig wonen’ vraagt

Ik heb nooit de illusie gehad dat ouderen met wat eenvoudige aanpassingen en ondersteuning veel langer zelfstandig thuis zouden kunnen wonen. Echter, de immense opgave die me op het seminar 'Ouderen en langer zelfstandig wonen' van de Nederlandse Vereniging voor Demografie en het CBS werd gepresenteerd, grenste aan het duizelingwekkende. Sprekers van het CPB, PBL, Wijkscan.com, ANBO, ING Zorgvastgoed, Delta Wonen en Platform31 namen ons mee op een reis door de kennis, visie en praktijk van ouderen en geschikte woonvormen. Hierbij een beknopt reisverslag opdat je er persoonlijk of professioneel je voordeel mee kan doen.

Dat ouderen langer zelfstandig thuis wonen komt deels door de eigen wens. Ze zijn immers langer vitaal en laten zich niet meer opsluiten in bejaardentehuizen. Er is echter ook een noodzaak. Het is in deze tijden van vergrijzing niet haalbaar om alle ouderen een passende woonruimte met ondersteuning te bieden.

Dit langer thuiswonen heeft effecten op de woningmarkt. Er bestaan te weinig passende alternatieven voor ouderen dus is er geringe verhuismobiliteit. Hierdoor wordt er ook niet in de verduurzaming van de woningen geïnvesteerd. De bezitter van een koopwoning geeft het geld liever ergens anders aan uit en een verhuurder kan het niet direct in de huur verdisconteren. Investeringen in duurzaamheid vinden dus alleen bij verhuizingen plaats.

Hoewel er bij ouderen in 2015 voor het eerst meer verhuisbewegingen werden waargenomen, blijken ze weinig verhuisgeneigd. Het kwartje van langer zelfstandig thuiswonen begint wel steeds vaker te vallen, maar passende alternatieven ontbreken. Zo willen ouderen meestal naar een huurwoning, hebben ze veel moeite met het verlaten van de vertrouwde buurt en wonen ze bij voorkeur dicht bij een dorps- of stadskern die ze in alle dagelijkse behoeften kan voorzien. Drempelvrije koopappartementen aan de buitenrand van een woonplaats vormen daarom vaak geen passend aanbod.

Alsof deze situatie nog niet lastig genoeg is, blijkt de opgave nog complexer. Door de data van de aanwezige instanties samen te voegen, verschijnt er een 'schokkend' toekomstbeeld van de samenstelling van huishoudens. Nederland telt momenteel 7,5 miljoen huishoudens en dit aantal groeit is in 2040 naar 8,5 miljoen gegroeid. In tegenstelling tot wat het Rijk en politici nog weleens stellen, groeit de vraag naar eengezinswoningen de komende 25 jaar niet. Het zijn namelijk de eenpersoonshuishoudens, en dan met name in de categorie van 65-plussers, die deze complete groei voor hun rekening nemen.
Bron: PBL/CBS

Dan is er ook nog de vraag naar ondersteuning bij het wonen. Van de 75-plussers die langer thuis wonen krijgt 30% hulp bij het huishouden, 12% verzorging en 7% verpleging. Ouderen die veel zorg nodig hebben wonen in een verpleeg- of verzorgingstehuis.

De conclusies van de dag waren duidelijk. Er is een toenemende behoefte aan woonruimte in nieuwe woonvormen met uiteenlopende gradaties van zelfredzaamheid en zorg. De nieuwe, vitale, meer vermogende maar vaak ook eenzamere ouderen maken andere keuzes op de woningmarkt. In de huidige krapte voor starters en gezinnen moeten bestuurders, instellingen en bedrijven sturen op het vergroten van de verhuismobiliteit van ouderen en niet op de uitbreiding van eengezinswoningen. Een uitdaging zo complex, dat sommige sprekers zich afvroegen of langer zelfstandig wonen wel reëel is?

Gelukkig is er ook goed nieuws. Op verschillende plaatsen in het land is dit besef al langer doorgedrongen en zijn diverse stakeholders creatieve samenwerkingen aangegaan. Zo wordt er bij de bouw van nieuwe woningen vaker met geclusterde huishoudens geëxperimenteerd, ontstaan er nieuwe Wonen-Welzijn-Zorg combinaties en worden er nul-op-de-meter renovaties ontwikkeld waarbij de verduurzaming zichzelf financiert. Niet op de kennisdag aanwezig, maar ook zeker het vermelden waard, zijn de Heijmans ONE woningen. Dertig van deze verplaatsbare huizen voor eenpersoonshuishoudens zijn dit jaar in opdracht van Wonen Limburg in Weert geplaatst met de achterliggende gedachte dat de toekomstige vraag verandert.

Zowel professioneel als persoonlijk bleek de kennisdag een prikkelende en interessante reis. Naast de immense complexiteit zag ik ook oplossingen en kansen. Kansen die creatieve politici, bestuurders en ondernemers om kunnen zetten in gave nieuwe projecten, renderende businessmodellen en werkgelegenheid. Het vergt wat creativiteit, maar ik ben in ieder geval positief gestemd en ben zelfs al bij enkele projecten betrokken.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten